Whakatane ligt aan de oostkant van de Bay of Plenty aan de gelijknamige rivier.
Whakatane betekent ’zich als een man gedragen’.
Toen in de 14de eeuw hier de Maori aankwamen met hun kano gingen de mannen aan land. Hun kano met alle vrouwen en kinderen aan boord dreef af, waarop Wairaka de kapiteinsdochter riep: ”ik zal moedig zijn en me als een man gedragen”.
Ze pakte een peddel (wat voor de vrouwen verboden was) en met de ander vrouwen brachten ze de kano veilig aan de kust.

Een beeld van Wairaka staat op de Whakatane Heads aan de riviermonding, en een plaquette geeft de plaats aan waar de kano aan land kwam.

Replica van de Mataatua Waka. Aan de oevers van de rivier ligt het Mataatua Reserve, op dit teruggewonnen stukje land (de Maori krijgt nog regelmatig stukken land terug) ligt een Waka (kano) onder een afdak. Dit was ook de oorspronkelijke plaats waar de Mataatua Waka aan land kwam.

Muriwai’s Cave, Te Ana o Muriwai, ligt nabij de kano. Muriwai was een tante van Wairaka en leefde een groot deel van haar leven in deze grot.
Zij was een beroemde priester en haar adviezen werden daarom altijd gerespecteerd.

Whale Island (Moutohora Island), een vulkanische berg, ligt slecht 8 km ten noorden van Whakatane.
De Maori waren de eerste bewoners van het eiland, gevolgd door de Europeanen die hier een walvisstation bouwde. Alleen werd dit een mislukking want er werd geen enkele walvis gevangen.
Jaren later probeerde men de zwavel die hier werd gewonnen te verkopen maar ook dit mislukte vanwege de slechte kwaliteit.
Nu is het eiland beschermd en grotendeels verboden gebied om allerlei soorten vogels hier te laten broeden. Zes maal per jaar is het mogelijk het eiland te bezoeken met een georganiseerde excursie.

De Pohutukawa

De meeste mensen komen naar Whakatane voor een bezoekje aan het vulkanische eiland, Whakaari/White Island.
Tot 1914, toen een eruptie alle mijnwerkers doodde, werd er op het eiland zwavel gewonnen, met name voor gebruik voor de bemesting.
De laatste grote uitbarsting was in 2003.
Meer informatie over White Island